Czym różnią się od siebie pastele suche od olejnych? Czy jest jakaś różnica w rysowaniu jednymi i drugimi? Które pastele lepiej wybrać? Dziś coś nieco więcej właśnie o tych produktach i o tej technice :)

Wiele osób z góry odrzuca tę technikę jako zbyt trudną i wymagającą, i dlatego dziś wyjaśnimy parę spraw związanych z pastelami. Naprawdę "nie taki diabeł straszny jak go malują" :)

Na początek, skąd wzięła się nazwa "pastele":

Pastele to kolorowe sztyfty, w których skład wchodzą: pigment, spoiwo i (najczęściej) kreda i/lub glinka. Po wymieszaniu tych wszystkich składników powstaje kolorowa, gęsta pasta, o konsystencji ciasta, która dopiero po wyschnięciu tworzy kolorowy sztyft, nadający się do rysowania. Nazwa dla tych kolorowych sztyftów wzięła się właśnie od tej konsystencji ciasta, a po włosku "ciasto" to "pastel" czyli nasza "pastela". Pierwsze wzmianki o pastelach znajdujemy w XV wieku we Francji, używał ich malarz Jean Perréal, który "zawiózł" technikę pasteli do Włoch. Szeroko tą techniką zajmował się Leonardo da Vinci (w XVI wieku) i malarz Federico Barocci, którzy przyczynili się do rozpowszechnienia pasteli.

PASTELE SUCHE co to jest?

Ten rodzaj pasteli jest najbardziej rozpowszechniony na świecie. Pastele mogą być okrągłe lub kwadratowe, ale i tak w skład jednych i drugich wchodzi kreda, pigment i spoiwo. W zależności od tego jakie proporcje mają poszczególne składniki to możemy podzielić pastele suche na kilka rodzai.

- PASTELE MIEKKIE - są to suche pastele z małą ilością spoiwa, dzięki czemu są bardzo delikatne i sypkie, i łatwo można nimi osiągnąć delikatne przejścia tonalne. Są one bardzo kruche i najczęściej są one okrągłe w przekroju. Różne firmy oferują duży wybór miękkich pasteli, i właśnie w zależności od firmy, nawet miękkie pastele, są różnej twardości - czasem nawet wyróżnia się pastele "ekstra soft".

Delikatność i sypkość miękkich pasteli, a także łatwość pokrywania nimi powierzchni, powoduje, że nadają one nieco malarski charakter pracy nad rysunkiem. Każą skupiać się na plamie i przenikaniu kolorów, a miej na szkicu i detalu.
Kolory używa się oddzielnie, nakłada jeden obok drugiego, lub jeden na drugi tworząc przejścia kolorystyczne. Rysunek wykonany miękkimi pastelami można dodatkowo rozcierać, tworząc ciekawe, delikatne efekty. Można je rozcierać palcami, albo użyć specjalnych wiszerów ( np. pastele Sennelier )

- PASTELE TWARDE - to też suche pastele tyle tylko, że mają większą zawartość spoiwa niż miękkie. Są dość sztywne i mniej kruche - najczęściej kwadratowe w przekroju co ułatwia pokrywanie dużych, płaskich przestrzeni. Ciekawą opcją jest to, że można jest strugać co ułatwia rysowanie detali, a także można ich łatwo używać do rysunków szkicowych (np. pastele Conte a Paris).

Pastele suche można też podzielić ze względu na ilość użytego pigmentu w stosunku do kredy. Im więcej kredy tym kolory stają się bardziej stonowane, pastelowe, a im więcej pigmentu tym kolor głębszy i bardziej wyrazisty. Takim przykładem mogą być np. pastele firmy Sennelier, które w ogóle nie mają kredy, a ich pigmenty są najwyższej jakości i zyskuje się dzięki nim czyste barwy i malarski efekt.

Ponieważ pastele suche są bardzo sypkie i nie trzymają się trwale na papierze, trzeba gotową pracę zabezpieczyć odpowiednim lakierem tzw. fixatywą.

PASTELE W KREDCE lub inaczej KREDKI PASTELOWE to specyficzny rodzaj pasteli suchych. Różnią się one od klasycznych pasteli tym, że mają drewnianą oprawę. Wyglądają po prostu jak kredki ołówkowe tyle, że sztyft to nie kolorowy grafit tylko sucha pastela. Takie pastele są raczej twardsze, ale dzięki temu, że są w drewnie, są bardzo wygodne do stosowania i wytrzymałe. Doskonale sprawdzą się w plenerze, ale także w pracowni. Dobre do małych rysunków lub szkiców, a także świetnie się nadadzą do podkreślenia szczegółów w rysunku.

PASTELE OLEJNE to zupełnie inny typ pasteli, różnią się one, od pasteli suchych, przede wszystkim składem. W skład pasteli olejnych oprócz pigmentów wchodzi: glinka, wosk i olej (który jest spoiwem).

Pastele olejne zostały wynalezione bardzo późno, bo dopiero ok. 1920 roku. Historia ich wywodzi się z Japonii, pod koniec I wojny światowej Kanae Yamamoto zaproponował zmiany w japońskim systemie edukacji a co za tym poszło dwóch nauczycieli, Rinzo Satake i jego brat-in-law Shuku Sasaki, opracowali nową formułę tuszu do kaligrafii, a później pomysł ewoluował i powstały kredki na bazie wosku i oleju. Już w 1930 roku kredki te (dziś nazywane pastelami olejnymi) były produkowane na skale masową. Pastele olejne szybko zyskały popularność, ponieważ dały studentom szkół artystycznych nową swobodę - szybką możliwość wypowiedzi, a cena ich była dużo niższa niż, powszechnie używanych pasteli suchych. Ale nie tylko studentom przypadło do gustu to nowe medium, sam Pablo Picasso rozsmakował się w tej technice. Do tego stopnia, że gdy z powodu II wojny światowej nie mógł zdobyć z Japonii pasteli olejnych, to namówił francuskiego producenta, Henri Sennelier'a do ich produkcji.

Specyficzny skład pasteli olejnych nadaje im zupełnie inny charakter. Olej i wosk nadają pastelom przezroczystości, a jednocześnie mocno przyczepiają pigment do podłoża. Zapewniają miękkie i gładkie rysowanie po podłożu. Poza tym pastelami olejnymi można nakładać grubsze warstwy - impasto, a nakładanie jednej warstwy na drugą powoduje wzajemne mieszanie kolorów, w konsekwencji tego, tworzenie nowych odcieni i barw. Można w taki sposób osiągnąć efekt malowania temperami lub farbami olejnymi. Obrazy malowane na płótnie czy desce można poprawiać stosując terpentynę. Można też użyć terpentyny czy oleju lnianego jako medium, mocząc pastelę w jednym lub drugim przed naniesieniem na podłoże, lub gotowy rysunek rozmyć terpentyną za pomocą pędzla szczecinowego. Pastele olejne dają też możliwość zastosowania techniki sgrafittio - wydrapywania (przydatne do rysowania sierści zwierząt czy włosów). Prace wykonane pastelami olejnymi, są odporne na światło i bardzo trwałe.

Pastele olejne nie mają konkretnych podziałów. Oczywiście można je podzielić ze względu na ilość zawartego w nich oleju lub wosku. Pastele z dużą ilością wosku to kredki woskowe, natomiast pastele z dużą zawartością oleju są bardzo podobne do farb olejnych. Najbardziej znane pastele olejne u nas na rysku, to pastele firmy Pentel. Jednak wybór jest duży, bardziej miękkie (bardziej oleiste) pastele oferuje np. firma Rafael, Lefranc czy Senneler, te ostatnie są bardzo miękkie i delikatne, mają piękne kolory i gładko suną po papierze.

Jak widać, różnica pomiędzy pastelami suchymi, a olejnymi jest ogromna.
Także rysowanie nimi bardzo się od siebie różni. Jeśli ktoś woli rysunek i delikatne, lekkie przejścia tonalne to powinien spróbować pasteli suchych. Natomiast dla osób preferujących malarstwo i cięższe linie, proponujemy pastele olejne.
Jednakże i jedna, i druga technika może dawać bardzo duże możliwości warsztatowe, a także satysfakcję z tworzenia.
Pastele są świetnym medium do użytku w plenerze dzięki swej szybkości w rysowaniu. Oczywiście techniki te można ze sobą łączyć i tworzyć własne, oryginalne prace.